Fasıl 26- Eğitim ve Kültür

Faslın Kapsamı

Eğitim, gençlik, spor ve kültür alanları temel olarak üye devletlerin sorumluluğundadır. Bununla birlikte, Avrupa Birliği (AB)'nin İşleyişi hakkında Antlaşma'da (Madde 165-167) yer aldığı üzere AB'de eğitimin kalitesinin artırılmasını sağlamak, kültürel zenginliği korumak ve ortak kültürü geliştirmek adına üye devletler arasında işbirliğinin ve faaliyetlerin desteklenmesi öngörülür.  

Fasıl kapsamında Bu çerçevede, mevcut durumda Avrupa Eğitim Alanı, geçmişte Avrupa 2020, Eğitim ve Öğretim 2020, Lizbon Stratejisi, Bologna süreci, AB Gençlik Stratejisi, Avrupa Kültür Ajandası, Spor için Beyaz Kitap öncülüğünde ortak hedeflere ulaşmak ve ulusal politikaları yakınlaştırmak amacıyla Açık Koordinasyon Yöntemi (Open Method of Coordination) uygulanmaktadır. Açık Koordinasyon Yöntemi yoluyla eğitim ve kültür alanlarında ortak politika hedefleri ve göstergeler belirlenmekte, strateji belgeleri ve ulusal eylem planları hazırlanmaktadır.

Eğitim

AB'de eğitim ve öğretim politikaları temel olarak ulusal düzeyde belirlenmektedir. Bu çerçevede AB, ortak hedeflere ulaşılabilmesi için üye ülkeler arasındaki işbirliğini güçlendirmek ve teşvik etmek için destekleyici bir rol üstlenmektedir. Söz konusu politika, ilgili eylem planları ve programlarla güçlendirilmekte, özel ağ yapılanmaları ve görüş alışverişi platformlarıyla desteklenmektedir.

2020 Eylül ayında Birlik düzeyinde 2025’e kadar Avrupa Eğitim Alanı oluşturma vizyonu açıklanmıştır. Bu vizyon,

• Yurtdışında okumak ve öğrenmek için bir süre yurtdışında kalmanın norm haline geldiği,
• Okul ve yükseköğrenim becerilerinin AB genelinde tanındığı,
• Anadile ek olarak en az 2 dil bilmenin standart olduğu,
• Herkesin sosyoekonomik statüsünden bağımsız olarak yüksek kaliteli eğitime erişebildiği,
• İnsanların güçlü bir Avrupalı kimliği, Avrupa’nın kültürel mirası ve çeşitliliği bilincine sahip olduğu

 bir ortamı tarif etmektedir. 

Eğitim ve öğretim alanında Avrupa işbirliğinin temellerini atan ve ortak hedeflere dayandırılmış ilk somut çerçeve olan Eğitim ve Öğretim 2010 çalışma programı, Avrupa Birliği Konseyi tarafından Mart 2002'de Barselona'da Lizbon Stratejisi doğrultusunda ortaya konulmuştur. Söz konusu programın amacı ülkelerin eğitim ve öğretim sistemlerinin iyileştirilmesinin desteklenmesi, iyi uygulamaların paylaşılarak ülkelerin birbirlerinden öğrenmelerinin sağlanması ve işbirliğini kuvvetlendirici AB mekanizmalarının geliştirilmesinin Açık Koordinasyon Yöntemi ile sağlanması olmuştur.

Eğitim ve Öğretim 2010 çalışma programından elde edilen çıktılar değerlendirilerek, güncellenmiş bir eğitim ve öğretimde Avrupa işbirliği strateji çerçevesi olarak Eğitim ve Öğretim 2020 geliştirilmiştir. Bu çerçevede, 2020'ye kadarki dönemde Avrupa işbirliğinin birincil hedefleri (a) tüm vatandaşlarının kişisel, sosyal ve mesleki başarı ve memnuniyetlerini (b) demokratik değerleri, sosyal uyumu, aktif vatandaşlığı ve kültürlerarası diyalogu sağlamayı amaçlayarak üye ülkelerin eğitim ve öğretim sistemlerinin gelişimini desteklemek olarak belirlenmiştir.

2020'ye kadar süren dönemde eğitim ve öğretimde Avrupa işbirliğinin yol haritası olmasına ilaveten, eğitim ve öğretim sistemlerini bir bütün olarak hayatboyu öğrenme perspektifine oturtarak stratejik bir çerçeve oluşturan Eğitim ve Öğretim 2020 kapsamında dört stratejik hedef belirlenmiştir:

• Hayat boyu öğrenmeyi ve hareketliliği gerçekleştirmek,
• Eğitim ve öğretim sistemlerinin kalitesini ve etkinliğini artırmak,
• Eşitliği, sosyal uyumu ve aktif vatandaşlığı teşvik etmek,
• Eğitimin her seviyesinde girişimcilik, yaratıcılık ve yenilikçiliğe yönelik faaliyetleri artırmak.

Eğitimde işbirliği çerçevesini ortaya koyan  “Avrupa Eğitim Alanı Kurulması ve sonraki döneme (2021-2030)  yönelik Eğitim ve Öğretimde Avrupa İşbirliği Stratejik Çerçevesine Dair Konsey İlke Kararı” 18 Şubat 2021 tarihinde kabul edilmiş olup aşağıda yer alan beş stratejik önceliği vurgulamakta ve bunlara ilişkin somut meseleleri ve eylemleri tarif etmektedir:

• Eğitim gören herkes için eğitimde kaliteyi, hakkaniyeti, içermeyi ve başarıyı artırmak,
• Hayat Boyu Öğrenme ve hareketliliği herkes için bir gerçekliğe dönüştürmek,
• Öğretmenlik mesleğinde yetkinlikleri ve motivasyonu artırmak,
• Avrupa yükseköğrenimini güçlendirmek,
• Yeşil ve dijital dönüşümü eğitim yoluyla desteklemek.

Bahsi geçen İlke Kararına göre 2030’a kadar olan dönem iki döngüye bölünecek olup 2021-25 arasındaki ilk döngü sonunda Avrupa Eğitim Alanı oluşumunun gerçekleşmesi planlanmaktadır. 

Avrupa Eğitim Alanının kuruluşu Bilgilendirmede yer alan araçların yanı sıra, Avrupa Toparlanma Planı (Gelecek Nesil Avrupa) ve Erasmus + Programı tarafından desteklenecektir. Ayrıca, Üye Devletlerin dayanışma çerçevesi çizilerek, eğitim paydaşları, ortak eğitim hedefleri, reformların özendirilmesi ve raporlanması gibi bir çerçeve ortaya konacaktır. Avrupa Eğitim Alanının kurulması, Avrupa Beceri Gündemi, yenilenen Mesleki Eğitim ve Öğretim Politikası ve Avrupa Araştırma Alanıyla sinerji içine çalışacaktır.

AB’nin eğitim çerçevesindeki en güncel girişimi olan Avrupa Eğitim Alanı, eğitimde hareketliliğin artırılması, gençlerin demokratik süreçlere daha fazla katılımının sağlanması ve kültürün sosyal gelişim ve ekonomik büyüme için etkin bir araç olarak kullanılması hedefleri çerçevesinde AB tarafından 2025 yılına kadar tamamen işler hale getirilmesi planlanan bir yaklaşımı ifade etmektedir. 2017 yılında Göteborg’da gerçekleştirilen Avrupa Sosyal Zirvesinde Üye Devlet liderleri tarafından kabul gören bu yaklaşım çerçevesinde eğitim, kültür ve gençlik politikası alanında bazı adımlar atılması öngörülmekte ve böylece gelecekte daha rekabetçi, uyumlu ve dirençli bir AB yaratılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Yeni Strateji, söz konusu Konsey İlke Kararıyla, aşağıda yer alan AB çapındaki yedi yeni hedefi ortaya koymaktadır:

• 15 yaş grubunda, okuma, matematik ve fen bilimleri alanlarında düşük başarı düzeyine sahip öğrencilerin payının 2030 itibariyle %15’in altına düşürülmesi,
• 8. sınıf öğrencileri arasında, bilgisayar ve bilgi teknolojileri alanlarında düşük başarı düzeyine sahip öğrencilerinin payının 2030 itibariyle %15’in altına düşürülmesi,
• 3 yaş ila ilkokula başlama yaşı arasında olan çocukların en az %96’sının okul öncesi eğitime katılması,
• Eğitimden erken terk oranının 2030 itibariyle %9’un altına düşürülmesi,
• 25-34 yaş arası bireylerin yükseköğrenim başarısı payının 2030 itibariyle en az %45 olması,
• Mesleği eğitimden yeni mezunların içinde, eğitim ve stajları sırasında iş temelli eğitiminden faydalanmış olanların oranının 2025 itibariyle en az %60 olması,
• Son 12 ayda öğrenme faaliyetine katılmış olan 25-64 yaş arası yetişkinlerin payının 2025 itibariyle en az %47 olması.

AB'ye üyelik sürecinde Eğitim Öğretim 2020 ile ortaya konulan hedefler Türkiye'nin de AB sürecinde benimsediği hedefler olmuştur. Eğitim ve Öğretim 2010 Çalışma Programı Koordinasyon Grubunun ve ilgili alt grupların çalışmalarına aktif olarak katılan Türkiye, Eğitim Öğretim 2020'nin de çalışmalarına katılmış ve  eğitim ve öğretimde Avrupa temel ölçütlerini dikkate alan çalışmalarını sürdürmüştür.

Türkiye, Avrupa Eğitim Alanı kapsamındaki Çalışma Gruplarına da resmi temsilcileriyle katılım sağlayacak olup  eğitim ve öğretimde Avrupa temel ölçütlerini dikkate alan çalışmalarını sürdürecektir.

 Bologna Süreci 

Avrupa Yükseköğretim Alanı sürecin özünü oluşturmaktadır. Avrupa Eğitim Alanı, AB 2020 ve Eğitim ve Öğretim 2020 ile uyumlu olan Bologna süreci,

• Avrupa üniversitelerinin yeterli ve sürdürülebilir kaynaklara sahip olmasını,
• Araştırma ve öğretimde mükemmelliklerini sağlamlaştırmalarını,
• Üniversitelerin dışarıya açılması ve uluslararası çekiciliğinin artırılmasını,
• Yükseköğretimde kalite ve hareketliliği geliştirilmesini,
• Akademik derecelerin tanınırlığı ve karşılaştırılabilirliğini sağlanmasını,
• Yükseköğretime Avrupa boyutu kazandırılmasını hedeflemektedir. 

 Türkiye'nin yükseköğretim sisteminin Bologna hedeflerine uyum noktasında ileri seviyede olduğu her yıl yayınlanan ilerleme raporlarıyla da teyit edilmektedir.

Gençlik

AB 2020 Stratejisinden de anlaşıldığı üzere, Avrupa Birliği eğitim kadar gençlik politikalarına da büyük önem vermekte, toplumsal hayatın her alanında gençliğin aktif katılımını desteklemektedir. Bu politika alanında öncelikler AB Gençlik Stratejisi (2019-2027) ile belirlenmiştir. Bu doğrultuda, Gençlik Hamlesi (Youth on the Move) olarak dilimize çevrilen ve AB 2020 kapsamında AB'de akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme için ve özellikle akıllı büyüme başlığı altında gençlerin potansiyelini değerlendirmeyi hedefleyen girişim planı gençlerin nitelikli eğitim ve öğretiminin, işgücü pazarına uyum ve entegrasyonunun, yenilikçilık ve girişimciliğin, hareketliliğinin teşvik edilmesi olarak özetlenebilir. Bununla birlikte, Geliştirlen Avrupa Gençlik Portalı tarafından sunulan hizmetlerle Avrupalı gençlerin toplumsal hayata aktif katılımları kolaylaştırılmıştır.  

 Spor

AB düzeyinde Spor üzerine Beyaz Kitap (White Paper on Sport) Avrupa Komisyonu tarafından Temmuz 2007 tarihinde yayımlanmıştır. Aralık 2009'da yürülüğe giren Lizbon Antlaşması (TEU and TFEU)'nın 165. Maddesinde of TFEU ilk kez AB'ye üye devletlerin spor politikalarının desteklenmesi ve koordinasyonu yetkisi vermiştir.  Bu çerçevede Komisyon, 18 Ocak 2011 tarihinde Sporda Avrupa Boyutunun Geliştirilmesi Tebliği ve 4 Aralık 2020 tarihinde ise AB Spor İş Planını ortaya koymuştur. Söz konusu İş Planında vurgulanan hususlar:

1. Sporda Bütünlük; sınır ötesi tehditlerle (doping, şike, şiddet, hoşgörüsüzlük, ayrımcılık) mücadele edilmesi, iyi yönetişim ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin desteklenmesi,

2. Sporun Ekonomik Boyutu; özellikle sporun sürdürülebilir finansmanıın sağlanması, büyük spor müsabakalarının mirasının korunması, sporun ve sporda yenilikçiliğin ekonomik faydaları,

3. Spor ve Toplum; özellikle sağlığı geliştiren fiziksel aktivite'nin (HEPA) ve herkes için spora eşit erişimin önemi konusunda farkındalıkla birlikte gönüllü faaliyetler, sosyal içerme ve eşit fırsatların teşvik edilmesi.

Kültür

Üye ülkeler arasında kültürel işbirliği, Maastricht Antlaşması'na 1992 yılında dâhil edildiğinden beri, Birlik yetki alanına resmen girmiştir.

Kültür politikası ile ilgili olarak, Üye Devletler Avrupa Birliği (AB)'nin İşleyişi hakkında Antlaşma 167. Maddesinde yer alan ilkeleri desteklemesi ve özellikle uluslararası taahhütlerinin kültürel çeşitliliği korumayı ve teşvik etmeyi amaçlayan politika ve araçların geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak durumundadır. Küreselleşen bir dünyada “Kültür için Avrupa Gündemi”ne ilişkin Komisyon Tebliği, üç ortak hedef kümesini uygulamak için kültür sektörü ile yapılandırılmış bir diyalog ve açık bir koordinasyon yöntemi getirmiştir. Bu hedefler kültürel çeşitlilik ve kültürlerarası diyalog; yaratıcılık için bir katalizör olarak kültür ve uluslararası ilişkilerde önemli bir bileşen olarak kültür olarak sayılmaktadır.

AB Kültür Politikası, yerindenlik ilkesiyle yürütülmektedir. AB, üye ülkeler arasındaki işbirliğinin teşvik edilmesi ve üye ülkelerin eylemlerinin desteklenerek tamamlanması yönünde politikalar izlemektedir. Aynı zamanda, diğer Birlik politikalarının uygulanması esnasında kültürel boyutların da dikkate alınması tavsiye edilmektedir.

Birlik, günümüze kadar kültür ve ilgili alanlarda (örneğin, kültürel miras, mimarlık, edebiyat) kültürel projelere teşvikler sağlamış, kültür endüstrisinin geliştirilmesine önem vermiştir. Bu alanda Avrupa düzeyinde üstün başarılı etkinliklere dikkat çekmeyi ve Avrupa'nın zengin kültürel mirasını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Kalkınma politikalarının, uluslararası ilişkilerin önemli birer öğesi olarak değerlendirilen kültür alanında AB ortak mirasın korunması, kültürel çeşitliliğin ve zenginliğin korunması ve teşvik edilmesi gibi konulara önem vermekte, kültür alanında üye ülkeler arasında işbirliğini teşvik etmektedir.

Avrupa Komisyonu tarafından diğer paydaşların katılımıyla nihai hale getirilen Yeni Avrupa Kültür Gündemi, Mayıs 2018'de kabul edilmiştir. Yeni Gündem, sosyal, ekonomik ve dış boyutlara karşılık gelen özel hedefleri olan üç stratejik alandan oluşmaktadır. 

Sosyal

• Çok çeşitli kültürel faaliyetleri mümkün kılarak ve aktif katılım fırsatları sağlayarak tüm Avrupalıların kültürel yeteneklerini geliştirmek,
• Profesyonellerin kültürel ve yaratıcı sektörlerdeki hareketliliğini teşvik etmek ve hareketliliklerinin önündeki engelleri kaldırmak,
• Avrupa'nın kültürel mirasını ortak bir kaynak olarak korumak ve tanıtmak, ortak tarih ve değerler konusunda farkındalık yaratmak ve ortak Avrupa kimliği duygusunu güçlendirmek.

Ekonomik

• Örgün ve yaygın eğitim ile yaşam boyu öğrenmenin her seviyesinde sanatı, kültürü ve yaratıcı düşünceyi teşvik etmek,
• Finansmana erişimi, inovasyon kapasitesini, yazarlara ve yaratıcılara adil ücretlendirmeyi ve sektörler arası işbirliğini destekleyerek  kültürel ve yaratıcı endüstriler için uygun ekosistemleri teşvik etmek,
• Dijital, girişimsel, geleneksel ve uzmanlık becerileri de dahil olmak üzere kültürel ve yaratıcı sektörlerin ihtiyaç duyduğu becerileri teşvik etmek.

Dışsal

• Sürdürülebilir sosyal ve ekonomik kalkınmanın motoru olarak kültürü desteklemek,
• Toplumlar arası barışçıl ilişkiler için kültür ve kültürlerarası diyaloğu teşvik etmek,
• Kültürel miras konusunda işbirliğini güçlendirmek.

(Fasıl 26) Eğitim ve Kültür Kapsamında Yapılan Çalışmalar

Türkiye eğitim ve kültür alanlarında Birlik politikalarının hedef ve önceliklerini paylaşmaktadır. Türkiye, eğitim alanında gerek alt yapı gerekse kapasite geliştirme ve nitelik artırmaya yönelik önemli adımlar atmaya devam etmektedir. Türkiye bu başlığa ilişkin Avrupa Eğitim Alanı, çalışma programı kapsamında AB tarafından ortaya konulan hedeflere yönelik önemli adımlar atmakta ve AB düzeyinde yürütülen çalışma platformlarına aktif katılmaktadır. Türkiye Bologna süreci, hayatboyu öğrenme stratejisi ve Birlik Programlarına katılım konularında ileri bir seviyeye ulaşmıştır.  

AB müktesebatı ve politikalarıyla uyum çalışmaları çerçevesinde; Müktesebat uyum alanlarından biri olan, göçmen işçilerin okul çağındaki çocuklarının eğitimi ile ilgili Direktife uyum sağlamak amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan “Göçmen İşçi Çocuklarının Eğitimine İlişkin Yönetmelik” 24936 sayılı ve 11 Kasım 2002 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Türkiye, Hayatboyu Öğrenme ve mesleki eğitim dahil olmak üzere, ilk, orta ve yükseköğretim seviyelerinde eğitimin kalitesinin iyileştirilmesine, herkesin kaliteli eğitime erişmesine ve tamamlayabilmesine yönelik olarak eğitim sisteminde reformlara, 2023 Eğitim Vizyonu dokümanı çerçevesinde devam etmektedir. Eğitim alanında yatırımların artması ile birlikte okullaşma oranı ve eğitime katılım artmıştır. Özellikle ilköğretimde cinsiyet farkının giderilmesi ve okullaşma oranının artırılması alanlarında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Buna ilaveten, istihdam ve eğitim ile öğretim arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi yönünde ilerlemeler sağlanmaktadır.

21 Kasım 2006’da 5544 sayılı Kanun ile kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), mesleki standartları temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirleme denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırma çalışmalarını sürdürmektedir. MYK, çeşitli STK’lar ve özel sektör ile işbirliği içerisinde Meslek Standartları Geliştirme, Mesleki Bilgi ve Beceri Sınav ve Belgelendirme Merkezlerini kurma çalışmalarını koordine etmektedir. MYK’nın Ulusal Yeterlilik Çerçevesi oluşturma yönündeki hazırlıkları devam etmektedir.

Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu “Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ)” çalışmaları tamamlanmıştır. Yükseköğretim derece/diplomasına sahip gençlerin oranlarının yükseltilmesine yönelik politikalar çerçevesinde yükseköğretim kurumlarının sayıları artırılmaya devam etmiştir. MYK’nın Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) ile uyumlu Ulusal Yeterlilik Çerçevesi (Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi-TYÇ) oluşturma yönündeki hazırlıkları tamamlanmıştır. Türkiye Referanslama Raporu, AYÇ Danışma Grubu tarafından açık, şeffaf ve güvenilir bir çalışma olarak değerlendirilmiş ve müzakereler sonucunda TYÇ’nin AYÇ’ye referanslandığına karar verilmiştir.

Ülkemizde yükseköğretime katılım ve cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesine dair önemli iyileşmeler gözlemlenmiştir. Türkiye’de akademisyen sayısı 2003'te 74 bin 134 iken, 2020'de 98 bin 404'i erkek, 81 bin 661'i kadın olmak üzere 180 bin 65'e ulaşmıştır. Toplam akademisyenler içinde kadın akademisyenlerin oranı yüzde 45'ün üzerine çıkarken, bu akademisyenlerin 10 bin 11'i kadın profesörlerden, 7 bin 190'ı doçentlerden, 18 bin 736'sı kadın doktor öğretim üyelerinden, 45 bin 724'ü ise kadın öğretim görevlilerinden oluşmaktadır. Türkiye öğrenci popülasyonu açısından Bologna ülkeleri arasında ilk sırada yer almaktadır.

2015 yılında kurulan Yükseköğretim Kalite Kurulu Başkanlığı (YÖKAK), 1 Temmuz 2017’de yapılan değişiklikle kalite değerlendirme alanında bağımsız ve özerk bir ulusal yetkiye sahip olmuştur. Yüksek Öğretimde kalite güvencesi alanında Avrupa’da işbirliğini teşvik etmek için kurulan, “Yükseköğretimde Avrupa Kalite Güvence Birliği (ENQA)”, ülkemizin de tam üye olarak 2001 yılından bu yana yer aldığı “Bologna Süreci” ülkelerinde yüksek öğrenim kalite güvencesi gelişimine destek sağlamaktadır. Bu alandaki AB standart ve rehberlerine uyumu ENQA tarafından değerlendirilen YÖKAK, 28 Nisan 2020’de Avrupa Yükseköğretimde Kalite Güvencesi Birliğine 5 yıllık tam üye olarak kabul edilmiştir. YÖKAK, ENQA'ya ek olarak, kurum Asya-Pasifik Kalite Ağı (APQN), Uluslararası Yükseköğretimde Kalite Güvence Ajansları Ağı (INQAAHE) ve Yüksek Öğrenim Akreditasyon Konseyi-Uluslararası Kalite Grubu (CHEA-CIQG) üyesidir.

Türkiye tarafından 2009 yılında kabul edilen ve 2010-2013 yıllarını kapsayan Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ilgili kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimlerin etkin işbirliği içinde çalışacağı ve dezavantajlı grupları, kız çocuklarını ve eğitime ulaşmak isteyen tüm yetişkinleri içine alan geniş kapsamlı bir stratejidir. 2014-2018 dönemini kapsayan yeni strateji belgesi önümüzdeki dönemin ihtiyaçlarına cevap vermek üzere revize edilmiştir. Ulusal Hayatboyu Öğrenme Web Portalı geliştirilmiş ve Önceki Öğrenmelerin Tanınması (ÖÖT) ile Hayatboyu Öğrenmenin izleme ve değerlendirme çalışmaları tamamlanmaktadır.

Gençlik ve Spor Bakanlığının 2011 yılında kurulmasıyla birlikte gençlik alanını destekleyici tedbir ve mekanizmaların oluşturulması ve ulusal gençlik politikasının geliştirilmesi yönündeki çalışmalar Bakanlık bünyesinde ele alınmaya başlanmıştır. Gençlik ve spor alanında ulusal düzeyde bir kılavuz olan Ulusal Gençlik ve Spor Politikası Belgesi hazırlanmış ve 26 Kasım 2012 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla kabul edilmiştir.

Sporun bireysel ve toplumsal yararları konusunda farkındalık yaratılması AB tarafından son yıllarda sürekli olarak vurgulanmaktadır. Erasmus+ Program ülkesi olarak Türkiye, “Avrupa Spor Haftası” etkinliklerine 2020 yılında katılım sağlanmış, gençler arasında sporun önemi konusunda farkındalığın artırılmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca Herkes için Spor Federasyon Başkanına “Avrupa Spor Elçisi” unvanı verilmiştir. 2022 yılı Avrupa Gençlik Yılı olarak belirlenmiştir. Avrupa Gençlik Yılı kapsamında, Türkiye Ulusal Ajansı, Avrupa Birliği Başkanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın ortak koordinasyonunda Türkiye'de faaliyetler düzenlenmektedir.

Türkiye, AB’nin kültürel gelişimin ve kültürel çeşitliliğin teşvik edilmesi ve kültürel mirasın korunması konusundaki temel ilkelerini paylaşmaktadır. Bu kapsamda, “Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair 6892 sayılı Kanun 30018 sayılı ve 27 Mart 2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti çerçevesinde düzenlenen etkinlikler Türkiye ve AB ülkelerinde pek çok insanın katılımıyla gerçekleştirilmiştir. İstanbul 2012 yılı Avrupa Spor Başkenti seçilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından başlatılan “İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri Projesi” Ocak 2011’e kadar devam etmiştir. Avrupalı Seçkin Destinasyonlar Projesi-EDEN kapsamında Türkiye'den 2008 yılında Edirne Kırkpınar, 2009 yılında Kars Kuyucuk Gölü, 2010 yılında Bitlis Nemrut Krater Gölü, 2011 yılında Ankara Hamamönü, 2013 yılındaysa Sakarya’nın Taraklı ilçesi seçilmiştir.

Cumhurbaşkanlığı Sistemine geçilmesinin ardından Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu oluşturulmuştur. AB'nin “birlikte çeşitlilik” mottosunu temel alan Kurul, Türkiye ile AB arasında kurulacak kültür köprülerini ve sanat işbirliklerini izlemekte ve yeni öneriler üretmeye çalışmaktadır.

Türkiye, UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'yi onaylayarak kabul etmiş olup 2021 yılı itibarıyla Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan 19 kültürel varlığa ev sahipliği yapmaktadır (Dünya Miras Listesinde Türkiye). Ayrıca, UNESCO Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesinin (KIFAÇ) dijital ortamlarda etkin bir şekilde uygulanması amacıyla 2019 yılında “Kültür Endüstrileri için Dijital Yol Haritası” hazırlanmıştır.

Eğitim ve Kültür Alanında Türkiye’nin Katılım Sağladığı Birlik Programları

Eğitim ve Kültür alanında Birlik Programlarına katılım uyum sürecinde önemli bir gösterge olarak kabul edilmektedir. Türkiye etkin olarak Birlik Programlarına katılım sağlamaktadır.

Geçmiş dönemlerde Socrates, Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına katılan ülkemiz 2021-2027 dönemi için Erasmus+ Programına katılım sağlamaktadır. 2002 yılında AB'nin eğitim ve gençlik alanındaki programlarının yürütülmesi amacıyla AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi (Türkiye Ulusal Ajansı) kurulmuştur. Eğitim ve Gençlik alanında Birlik Programları olan Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programlarını başarılı bir şekilde yürütmeye devam etmiş, Türk vatandaşları proje hazırlama kapasitelerini artırarak bu programlara yoğun ilgi göstermiştir.

 Erasmus+ Programı, eğitim, gençlik ve spor alanlarında sunduğu öğrenim ve staj hareketliliği imkânlarıyla, bireylerin bilgi ve becerilerinin gelişimine, kurumların kapasitelerinin artırılmasına destek olmaktadır. Erasmus+ Programı yükseköğretim, okul eğitimi, Mesleki Eğitim, yetişkin eğitimi, gençlik ve spor sektörlerini desteklemektedir. 2014-2020 yılları arasında yükseköğretim kurumlarımıza yaklaşık 300 Milyon Avro hibe tahsis edilmiştir. 2014-2020 yılları arasında yaklaşık 97.000 öğrencimiz Avrupa’da eğitim alma şansına sahip olmuştur. Yaklaşık 16.000 personelimiz Avrupa üniversitelerinde ders verme ya da eğitim alma imkânı yakalamıştır. Bireysel hareketlilik bakımından Türkiye 6. gönderen ülke ve 15. alan ülke olmuştur. 2014'ten bu yana, Türk Ulusal Ajansı toplam 617 milyon avroluk yaklaşık 8.000 Erasmus+ projesi imzalamıştır. Yeni Dönem (2021-2027) Erasmus+ Programında, daha kapsayıcı ve yenilikçi olacak, daha dijital ve daha yeşil projeler önceliklendirilmektedir. Ayrıca Avrupa Üniversiteleri, Erasmus Akademileri, Mesleki Mükemmeliyet Merkezleri ve DiscoverEU, Karma Yoğun Programlar (Blended Intensive Programmes) gibi yeni öncü girişimler desteklenecektir.

Erasmus+ Programı ilgili detaylı bilgiye Türkiye Ulusal Ajansı internet sayfasından ulaşabilirsiniz.

Türkiye, 2019'da 6 milyar avroluk bütçeyle Avrupa Dayanışma Programı’na katılmıştır. Türkiye, Erasmus+ Spor 2019 Hibe Çağrısı kapsamında 10 projede lider ortak haline gelmiştir. Avrupa Birliği Gençlik ve Spor Stratejisi uygulanmaya devam etmiştir. Söz konusu belge, Avrupa Birliği Spor Çalışma Planı’nda (2017-2020) tanımlanan, dopingi engelleme, iyi yönetişim, spor alanında yenilik, spor ve sağlık, sosyal içerme ve eğitim gibi kilit konuları kapsamıştır.  Yine 2021-2027 yılları arasında 1 milyar avroluk bütçeye sahip olacak ESC’nin ise en az 270.000 gence gönüllülük ve dayanışma projelerine katılma fırsatı sunması beklenmektedir.

Birlik tarafından kültürel alana ilişkin olarak alınan tedbirler çerçevesinde; önemli bütçelere sahip olan, Avrupa'nın kültürel çeşitliliğinin ve ortak kültürel mirasının korunmasını ve tanıtılmasını teşvik etmeye yönelik hazırlanan proje ve girişimlere destek veren, kültür kurumlar ve aktörleri arasında sınır aşırı işbirliği kurarak Avrupa kültürel mirasınının güçlendirilmesini hedefleyen Kültür Programı (2007-2013) tamamlanmış 2014-2020 dönemi için Yaratıcı Avrupa Programı hayata geçirilmiştir. Türkiye 2014-2020 dönemi için Yaratıcı Avrupa Programına katılım sağlamış, ancak AB ile karşılıklı varılan anlaşma gereği Türkiye’nin, 31 Aralık 2016 itibariyle Programa katılımı sonlandırmıştır.

Yeni dönemde (2021-2027) uygulanacak olan Yaratıcı Avrupa Programı’na katılıma ilişkin çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonunda sürdürülmekte olup Türkiye,  Programdan bugüne kadar edinilen deneyime kıyasla çok daha yüksek bir ölçekte programdan fayda sağlayabilecektir.

 Eğitim ve Kültür Alanında Mevcut Projeler

İlgili Çalışma Grubu Toplantıları: 

5 No'lu Yenilikçilik Alt Komitesi

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı

Mesleki Yeterlilik Kurumu

Türkiye Ulusal Ajansı

Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürlüğü