Fasıl 9- Mali Hizmetler

Faslın Kapsamı

Mali Hizmetler alanındaki AB müktesebatı bankacılık, sigortacılık, tamamlayıcı emeklilik, yatırım hizmetleri ve menkul kıymet piyasalarında faaliyet gösteren finansal kuruluşlar arasında adil rekabet koşullarının ve bu kurumların istikrarının sağlanmasını amaçlanmakta olup bu kuruluşların yetkilendirilmesi, faaliyetleri ve denetlenmesine ilişkin düzenlemeleri içermektedir.

Fasıl 4 temel alanı kapsamaktadır: bankalar ve finansal gruplar, sigortacılık ve mesleki emeklilik, mali piyasa altyapısı, menkul kıymet piyasaları ve yatırım hizmetleri. Ayrıca, finansal hizmet tüketicilerinin korunması ile finansal piyasanın denetiminden sorumlu organların işbirliğine ilişkin hususlar düzenlenmiştir. Finansal hizmetler alanındaki AB politikası, finansal sistemin yüksek düzeyde istikrar, güvenlik ve etkinliğinin yanı sıra tüketicilerin ve yatırımcıların yeterli düzeyde korunmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz sonrasında mali hizmetler alanındaki AB müktesebatında kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. AB’de daha istikrarlı ve etkin bir finans sisteminin tesisi için bankacılık birliği ve sermaye piyasaları birliği oluşturulmasına yönelik çalışmalar başlatılmıştır. Bu süreçte, sistemik risk kaynağı olan unsurlar (yatırım fonları, türev piyasalar, türev araçlar ve işlemler, kredi derecelendirme kuruluşları ile ödeme ve mutabakat sistemleri) AB reform programının odak noktasında yer almıştır.

Daha sağlam ve güçlü bir bankacılık sektörü için 2012 yılında Euro Bölgesi’ndeki bankaların merkezi olarak denetlenmesi ve çözümlenme süreçlerini içeren bir Bankacılık Birliği oluşturulması üzerinde uzlaşı sağlanmıştır. AB bankacılık kurallarının tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlayan ve bankalar için daha şeffaf, bütünleşik ve güvenli bir piyasa tesis eden Bankacılık birliği, Euro Bölgesi ülkeleri için zorunlu, diğer AB ülkeleri için ise katılımın gönüllü olduğu Tek Denetim Mekanizması (TDM) ve Tek Çözümleme Mekanizmasını (TÇM) içermektedir. Kasım 2014’te işlev kazanan TDM kapsamında Avrupa Merkez Bankası (AMB) Euro Bölgesi’ndeki tüm bankalar için denetim rolünü üstlenmiştir. Daha güçlü denetime rağmen bir bankanın batma riski olması halinde ise sürecin yönetimini kolaylaştıracak TÇM, Ocak 2016’dan itibaren işlevsel hale gelmiştir. TÇM altında Tek Çözümleme Kurulu ve Tek Çözümleme Fonu bulunmaktadır. Mevcut sistemde, bir bankanın tasfiyesine yol açacak koşulların (bankanın batma riski bulunması) oluşup oluşmadığına ilişkin karar AMB tarafından verilmekte, çözümleme süreci ise Tek Çözümleme Kurulu tarafından yönetilmektedir.

Bankacılık Birliğinin yanı sıra, AB ekonomisinin büyümesi için gerekli finansmanı sağlamak ve ekonominin bankalara olan bağımlılığını azaltmak amacıyla AB’de daha derin ve gelişmiş bir sermaye piyasası oluşturulması için Komisyon tarafından 30 Eylül 2015 tarihinde “Sermaye Piyasaları Birliği Oluşturulmasına Yönelik Eylem Planı” kabul edilmiştir. Söz konusu plan büyük ölçüde tamamlanmış ve 24 Eylül 2020 tarihinde 16 eylemden oluşan yeni Sermaye Piyasaları Birliği (SPB) Eylem Planı açıklanmıştır. Toparlanmayı ve uzun vadeli büyümeyi sağlamak, AB ekonomisinin yeşil ve dijital dönüşümünü finanse etmek için piyasaya dayalı finansmanı geliştirmeyi hedefleyen Eylem Planı, Kovid-19 krizinin atlatılmasında da önemli bir rol oynayacaktır. 

Sürdürülebilir Finans

AB’nin 2019 yılı Aralık ayında açıkladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı ile ortaya konulan yeşil ve dijital dönüşüm hedeflerine ulaşılabilmesi için sürdürülebilir finans araçlarına duyulan ihtiyaç artmıştır. İklim değişikliği ile mücadele ve çevresel hedeflere ulaşılmasında yeşil tahviller önemli bir rol oynayacaktır. AB’nin Kovid-19 krizinin yarattığı olumsuz etkilerle mücadele etmek için açıkladığı 750 miyar avroluk Yeni Nesil AB toparlanma aracının %30’unun yeşil tahviller aracılığıyla toplanması planlanmaktadır. Şirketlerin hangi ekonomik faaliyetlerinin çevresel olarak sürdürülebilir olduğunu belirlemelerine yardımcı olmak için AB tarafından “yeşil taksonomi” adı verilen bir sınıflandırma sistemi geliştirilmiştir. AB Taksonomi Tüzüğü, 22 Haziran 2020 tarihli AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanarak 12 Temmuz 2020'de yürürlüğe girmiştir.

AB Yeşil Mutabakat çerçevesinde sürdürülebilir finans stratejisini yenileyerek 6 Temmuz 2021 tarihinde 'Sürdürülebilir Ekonomiye Geçiş için Finansman Stratejisini' açıklamıştır. Yatırımları daha sürdürülebilir teknolojilere ve işletmelere yönlendirmeyi, böylece iklim ve çevre hedeflerine ulaşılmasını desteklemeyi amaçlayan Strateji altı alanda eylemler içermektedir:

1. Dönüşüm finansmanına erişimi kolaylaştırmak için mevcut sürdürülebilir finansman araçlarının genişletilmesi
2. KOBİ'lerin ve tüketicilerin dönüşüm finansmanına erişimi için doğru araç ve teşviklerin sağlanarak kapsayıcılığın artırılması
3. Ekonomik ve finansal sistemin sürdürülebilirlik risklerine karşı direncinin artırılması
4. Finans sektörünün sürdürülebilirliğe katkısının artırılması
5. AB finansal sisteminin bütünlüğünün ve sürdürülebilirliğe geçişinin sağlanması
6. Sürdürülebilir finans konusunda uluslararası girişimlerin ve standartların geliştirilmesi ve AB’nin ortak ülkelerinin desteklenmesi

AYM’de öngörülen yeşil dönüşüm sürecinin ve AB’nin iklim değişikliği kapsamındaki uluslararası taahhütlerinin maliyeti göz önünde bulundurulduğunda, başta yeşil tahviller olmak üzere yenilikçi sürdürülebilir finansman araçlarına duyulan ihtiyaç daha da artmıştır. Bu kapsamda AB, yeşil tahvil piyasasının etkinliğini, şeffaflığını ve güvenilirliğini artırmak ve piyasa katılımcılarını Avrupa yeşil tahvillerini ihraç etmeye ve bunlara yatırım yapmaya teşvik etmek amacıyla bir Yeşil Tahvil Standardı (EU Green Bond Standard) oluşturmuştur.

Faslın Müzakere Sürecinde Geldiği Aşama

Fasıl için 29-30 Mart 2006’da tanıtıcı, 2-3 Mayıs 2006’da ise ayrıntılı tarama toplantısı düzenlenmiş, tarama sonu raporu ise Avrupa Komisyonu tarafından 17 Nisan 2007 tarihinde hazırlanmıştır. Tarama sonu raporunda bu fasıl kapsamında temel AB mevzuatıyla tatminkâr düzeyde uyumlu olduğumuz belirtilmiştir. Raporda, özellikle bankacılık ve sermaye piyasaları ileri düzeyde uyumlu bulunurken, sigortacılık sektöründe yapılması gerekenler olduğunun altı çizilmiştir.

Mali Hizmetler Faslı, Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartına bağlı olarak Konsey Kararı çerçevesinde askıya alınan 8 fasıldan biridir. 25 Haziran 2007 tarihli Dönem Başkanlığı mektubunda ilave bir teknik açılış kriteri getirilmemiştir.

Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanan düzenli Ülke Raporlarında Türkiye’nin mali hizmetler alanında oldukça hazırlıklı olduğu ifade edilmektedir.

İlgili Alt Komite Toplantıları

4 No’lu Ekonomik ve Parasal Konular, Sermaye Hareketleri ve İstatistik Alt Komitesi

Tarama Toplantıları

Tanıtıcı Tarama Toplantısı Sunuşları (29-30 Mart 2006)

Ayrıntılı Tarama Toplantısı Sunuşları (2-3 Mayıs 2006)

Tarama Raporu 

Faydalı Linkler

Avrupa Komisyonunun finansal piyasalardan sorumlu Genel Müdürlüğü için: 

https://ec.europa.eu/info/departments/financial-stability-financial-services-and-capital-markets-union_en

AB’nin mali hizmetler alanındaki düzenlemeleri hakkında bilgi için: 

https://finance.ec.europa.eu/regulation-and-supervision/financial-services-legislation/overview-financial-services-legislation_en  

AB Bankacılık Birliği’ne ilişkin detaylı bilgi için: 

https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/banking-and-finance/banking-union_en

AB Sermaye Piyasaları Birliği’ne ilişkin detaylı bilgi için: 

https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/growth-and-investment/capital-markets-union/what-capital-markets-union_en