Avrupa Yeşil Mutabakatı

AB’nin, Paris İklim Anlaşmasının gerektirdiği yeşil dönüşüm sürecine yönelik yol haritası Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) ile ortaya konmuştur.11 Aralık 2019 tarihinde, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von Der Leyen tarafından açıklanan AYM, Avrupa’yı 2050 yılına kadar sera gazı emisyonlarının net olarak sıfırlandığı dünyanın ilk iklim-nötr kıtası haline getirmeyi hedefleyen AB’nin yeni büyüme stratejisidir.

AB’yi kaynak-verimli, rekabetçi ve modern bir ekonomik yapıya kavuşturmayı öngören AYM, üretimden ticarete, enerjiden ulaştırmaya, tarımdan vergilendirmeye kadar pek çok alanı kapsayan köklü bir dönüşüm planıdır. AYM uyarınca, AB ekonomisinin tüm sektörlerinin AB’nin 2050 yılında iklim-nötr olma hedefine katkıda bulunacak şekilde yeniden yapılandırılması öngörülmektedir. AYM’nin hedeflerine ulaşılabilmesi için 10 yıllık dönemde yaklaşık 1 trilyon avro tutarında sürdürülebilir yatırımın hayata geçirilmesi planlanmaktadır.

AYM’nin kabulünden günümüze kadar geçen süre zarfında, enerji sistemlerinin karbonsuzlaştırılması, sürdürülebilir ve akıllı ulaşım sistemlerinin tesisi, döngüsel ekonomi, ticaret, sanayi, sürdürülebilir tarım ve gıda tedariki ile biyo-çeşitliliğin korunması gibi alanlarda sektörel düzeyde muhtelif stratejiler, politika değişiklikleri ve mevzuat kabul edilmiştir.

AB’nin sera gazı emisyonlarının %75'inden fazlasından sorumlu olan enerji sisteminin dekarbonizasyonu, AYM ile öngörülen dönüşümün merkezinde yer almaktadır. AYM hedefleri doğrultusunda AB, güvenilir ve düşük maliyetli, enerji arzının teminini, tümüyle entegre, bağlantılı, ve dijital bir enerji pazarının geliştirilmesini ve enerji verimliliğini önceliklendirirken binalarda enerji performansını geliştirmeyi ve çoğunluğu yenilebilir kaynaklara dayanan bir elektrik sistemi oluşturmayı hedeflemektedir. AYM’nin uygulanmasına katkıda bulunmak üzere, günümüze kadar, Enerji Sistem Entegrasyon Stratejisi, Hidrojen Stratejisi, bina sektörü için Yenileme Dalgası (Renovasyon) Stratejisi, Metan Stratejisi, Açık Deniz (Offshore) Yenilenebilir Enerji Stratejisi, Enerji Sistemleri Entegrasyonu Stratejisi gibi önemli politika belgeleri yayınlanmıştır.

Ulaştırma sektörü,  AB'nin sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. AYM uyarınca iklim-nötr hedefine ulaşılabilmesini teminen, ulaştırmadan kaynaklanan sera gazı emisyonlarının 2050 yılına kadar 1990 yılı seviyesine göre %90 oranında azaltılması öngörülmektedir. Bu çerçevede, Avrupa Komisyonu, 9 Aralık 2020 tarihinde "Sürdürülebilir ve Akıllı Hareketlilik Stratejisi" başlıklı planını yayımlamıştır.

Sanayi sektöründe,  AB’nin 2050’de iklim-nötr olma hedefi doğrultusunda Avrupa’nın net sıfır sanayisinin rekabetçiliğini ve üretim kapasitesini desteklemek üzere, 1 Şubat 2023 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından "Yeşil Mutabakat Sanayi Planı" açıklanmıştır. Yeşil Mutabakat Sanayi Planı, öngörülebilir, uyumlu ve basitleştirilmiş bir idari çerçeve, finansmana erişimin kolaylaştırılması, becerilerin geliştirilmesi ve dayanıklı tedarik zincirleri için açık ticaret başlıkları olmak üzere dört temel öncelik alanından oluşmaktadır. İlk alt başlık kapsamında yer alan "Net Sıfır Sanayi Yasası"na yönelik olarak AB Konseyi, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Komisyonu 6 Şubat 2024’te siyasi uzlaşıya varmıştır.

Avrupa Komisyonu tarafından 11 Mart 2020 tarihinde açıklanan "Döngüsel Ekonomi Eylem Planı", çevrenin korunması esasında ürünlerin yaşam döngüleri boyunca döngüsel ekonomi süreçlerini teşvik eden, sürdürülebilir tüketimi destekleyen ve kaynakların AB ekonomisinde olabildiğince uzun süre tutulmasını amaçlayan tedbirler içermektedir.   

AYM kapsamında, tarım sektörünü yakından ilgilendiren, "Çiftlikten Çatala Stratejisi" ile AB, "2030 Biyoçeşitlilik Stratejisi" 20 Mayıs 2020 tarihinde yayınlanmıştır. Çiftlikten Çatala Stratejisinde önümüzdeki dönemde yeterli gıdaya makul fiyatlarda erişimi temin etmek üzere AB’nin politika öncelikleri yeşil dönüşüm perspektifi esasında ortaya konmaktadır.