Fasıl 22- Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu

Son Güncelleme: 12 Eylül 2023

Faslın Kapsamı

Avrupa Birliği (AB), üye ülkeleri arasındaki sosyo-ekonomik farklılıklar ve ülkelerin kendi bölgeleri arasındaki dengesizliklerin azaltılması amacıyla bir "Bölgesel Politika" geliştirmiştir. “Yapısal Araçların Koordinasyonu”, AB'nin finansal aracı olan Yapısal Fonlara ilişkin genel hükümleri içeren çerçeve tüzük ile her bir yapısal fonu konu alan tüzüklerin uygulanması ve fonların kullanımına yönelik mekanizmanın oluşturulması çalışmalarını kapsamaktadır.

Bu fasıldaki müktesebat, çoğunlukla ulusal mevzuata aktarılmasını gerektirmeyen çerçeve ve uygulama yönetmeliklerinden oluşmaktadır. Müktesebat, Yapısal Fonlar ve Uyum Fonu programlarının hazırlanması, onaylanması ve uygulanması için kuralları tanımlarlar. Bu programlar Komisyon ile müzakere edilir ve üzerinde anlaşmaya varılır, ancak uygulama Üye Devletlerin sorumluluğundadır. Üye Devletler, projeleri seçerken ve uygularken genel olarak AB mevzuatına (örneğin kamu alımları, rekabet ve çevre alanlarında) saygı göstermelidir. Üye Devletler, yönetim ve mali kontrol açısından sağlam, uygun maliyetli bir şekilde programlama, uygulama, izleme ve değerlendirmeyi sağlayacak kurumsal bir çerçeveye ve yeterli idari kapasiteye sahip olmalıdır.

Son genişlemeden sonra  AB;27 ülke, 242 bölge ve toplam 448 milyon nüfustan oluşmakta olup, bölgeler arası farklılıklar daha da artmış ve bu genişleme süreciyle birlikte Bölgesel Politikalar oldukça ön plana çıkmıştır. Ayrıca, AB Mevzuatının yaklaşık ¾'ü yerel ve bölgesel düzeyde uygulanmaktadır.

Bölgesel politikanın temel yatırım aracı “Avrupa Yapısal ve Yatırım Fonları”dır. Yeni Çok Yıllı Mali Çerçeve 2021-2027'de AB, bu fonlar için toplamda 392 milyon avro kaynak (AB bütçesinin yaklaşık üçte biri) ayırmıştır. Bu kapsamda,

1. Daha rekabetçi ve akıllı bir Avrupa,
2. Daha yeşil ve sıfır karbon ekonomisine doğru düşük karbon geçişi,
3. Haraketliliğin yüksek olduğu daha bağlı bir Avrupa,
4. Daha sosyal ve kapsayıcı bir Avrupa,
5. Tüm bölgelerin sürdürülebilir ve entegre gelişimini teşvik ederek vatandaşlara daha yakın bir Avrupa politika öncelikleri desteklenmektedir.

Türkiye halihazırda Yapısal Fonlardan değil, IPA (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı - Instrument for Pre-Accession) fonlarından yararlanmaktadır. IPA, AB’nin Birliğe aday ülkeleri için geliştirdiği ve bu ülkeleri Yapısal Fonları kullanmaya hazırladığı bir finansal mekanizmadır.

Türkiye 2007-2013 mali dönemi ile 2014-2020 mali döneminde IPA fonlarından yararlanarak sivil toplum, yargı ve temel haklar, çevre, ulaştırma, rekabetçilik, istihdam, enerji, tarım gibi sektörlerde birçok proje hayata geçirmiştir. 2021-2027 döneminde uygulanmakta olan IPA III projelerinin programlama süreci devam etmektedir.

Faslın Müzakere Sürecinde Geldiği Aşama

Faslın tanıtıcı tarama toplantısı 10-11 Eylül 2006, ayrıntılı tarama toplantısı ise 9-10 Ekim 2006 tarihlerinde yapılmıştır. Fransa’nın Fasıl üzerindeki blokajı kaldıracağına dair açıklamasının ardından, Faslın tek açılış kriteri, 27 Şubat 2013 tarihinde İrlanda Dönem Başkanlığı mektubu ile Türkiye’ye iletilmiştir.

23 Nisan 2013 tarihinde Eylem Planı’nın Komisyon tarafından kabul edildiği bilgisi tarafımıza iletilmiş ve bunu takiben ile Faslın Müzakere Pozisyon Belgesinin hazırlanmasına yönelik 24 Nisan 2013 tarihli İrlanda Dönem Başkanlığı mektubu tarafımıza iletilmiştir.

Bu çerçevede bir Taslak Müzakere Pozisyon Belgesi hazırlanmış ve 7 Mayıs 2013 tarihinde nihai hale getirilerek Komisyon’a iletilmiştir.

25 Haziran 2013 tarihli İrlanda Dönem Başkanlığı mektubunda Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Faslının müzakereye açılması konusunda mutabık kalındığı ve AB’nin Ortak Tutum Belgesi üzerinde de prensipte uzlaşma sağlandığı bildirilmiştir.

Bunun neticesinde Fasıl, 5 Kasım 2013 tarihinde gerçekleştirilen Hükümetler Arası Katılım Konferansı ile müzakerelere açılmıştır.

Açılış Kriteri

Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan Tarama Raporunda yer alan açılış kriteri şu şekilde belirtilmiştir:

“Avrupa Birliği uyum politikasının uygulanmasına yönelik gerekli kurumsal yapılanmayı, açık hedefleri ve ilgili takvimi ortaya koyan bir Eylem Planının Komisyona sunulmasıdır”.

Eylem Planı resmi olarak 12 Mart 2013 tarihinde Avrupa Komisyonu’na iletilmiştir.

Kapanış Kriterleri

Komisyon tarafından hazırlanan AB Ortak Tutum Belgesinde (23 Ekim 2013) yer alan 6 adet teknik kapanış kriteri aşağıda sıralanmaktadır:

1. Türkiye, IPA’nın 3. Bölgesel Kalkınma ve 4. İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Bileşenlerinin dolaylı yönetim sisteminde tatmin edici bir performans göstererek harcama öncesi kontroller olmadan, AB katılım öncesi fonlarının yetki devrinin gerçekleştirilmesini sağlamalıdır.
2. Türkiye, AB uyum politikasının uygulanması için gerekli kurumsal yapıyı (yönetim otoriteleri, aracı kurumlar, denetim otoriteleri vb.) oluşturmalıdır.
3. Türkiye, AB Uyum Politikasına yönelik bir kapasite geliştirme planını (ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde eylemler ile personel kayıplarının önlenmesine ilişkin politikaları kapsayan) Komisyona sunmalıdır.
4. Türkiye, ekonomik, sosyal ve bölgesel uyumun güçlendirilmesini sağlayacak ulusal politikasını tasarlamalı ve bunun etkin bir şekilde işlediğini göstermelidir.
5. Türkiye, yerel ve bölgesel düzeydeki eylemler dâhil, tamamlayıcı nitelikte olan ve AB Uyum Politikası kapsamında yer alan ulusal stratejik planlama belgesinin ve operasyonel programların taslaklarını Komisyona sunmalıdır.
6. Türkiye, kapsamlı bir ihtiyaç değerlendirmesi ve AB’deki iyi örneklerin analizi doğrultusunda, kendi Yönetim Bilgi Sistemini (MIS) tasarlamalı ve bu sistemin kurulumunu tamamlamalıdır.

Fasıl kapsamında Türkiye’de, İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması-İBBS (NUTS-Nomenclature of Territorial Units for Statistics) tanımlanmış, bu sınıflandırmaya göre 2002 yılında Düzey I (12 adet), II (26 adet), III (81 adet) bölgeleri belirlenmiştir.

26 İBBS Düzey II bölgesinde Kalkınma Ajansları kurulması öngörülmüş olup, ilk etapta 2006 yılında İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajanları olmak üzere, İstanbul, Konya, Samsun, Erzurum, Van, Gaziantep, Diyarbakır, Mardin 2008 yılı sonunda, diğer 16 Düzey II bölgesindeki Kalkınma Ajansları da (Tekirdağ, Balıkesir, Denizli, Kütahya, Bursa, Kocaeli, Ankara, Isparta, Hatay, Nevşehir, Kayseri, Zonguldak, Kastamonu, Trabzon, Kars ve Malatya) Temmuz 2009 itibariyle resmen kurulmuştur. Kalkınma Ajansları, yerel potansiyelin hayata geçirilmesi yoluyla ülke ekonomisine en iyi şekilde katkıda bulunmak; başta girişimciler olmak üzere toplumun tüm kesimlerinde kalkınma bilinci oluşturmak; bölgesel gelişme planları ve programların uygulama kapasitesini geliştirmek; ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde ekonomik ve sosyal şartların iyileştirilmesi, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik düzey farklarının azaltılmasına ve ülkenin genel refah ve istikrarına olumlu katkı sağlanması hedefleri ile kurulmuştur.

İlgili Alt Komite

7 No’lu Bölgesel Politika, İstihdam ve Sosyal Politika Alt Komitesi

Faydalı Linkler

Avrupa Komisyonu Bölgesel ve Kentsel Politika Genel Müdürlüğü için:

https://ec.europa.eu/info/departments/regional-and-urban-policy_en

2021-2027 mali dönemi için:

https://ec.europa.eu/info/strategy/eu-budget/long-term-eu-budget/2021-2027/documents_en

22. Fasıl Tarama Sonu Raporu için:

https://www.ab.gov.tr/files/SBYPB/154_07_origin_cion___screening_report_22_tr.pdf

Tarama Toplantıları

Tanıtıcı Tarama Toplantısı Sunuşları (11-12 Eylül 2006) 

Ayrıntılı Tarama Toplantısı Sunuşları (9-10 Ekim 2006) 

Tarama Toplantılarında Avrupa Komisyonunun Sorularına Verilen Cevaplar