Fasıl 16- Vergilendirme
Son Güncelleme: 12 Eylül 2023
Faslın Kapsamı
Fasıl kapsamında, doğrudan vergilerin yakınlaştırılması (gelir ve kurumlar vergisi), dolaylı vergilerin uyumlaştırılması (katma değer vergisi, özel tüketim vergisi), vergisel konularda idari yardımlaşma ile idari kapasite ve bilgi işlem altyapısı konuları bulunmaktadır.
Dolaylı vergilerden Katma Değer Vergisine (KDV) ilişkin AB nezdinde yapılan düzenlemeler ile vergi piramitleşmesine neden olmayan genel bir tüketim vergisi getirilmiştir. KDV, AB içerisinde kullanılmak ve tüketilmek üzere alınıp satılan mal ve hizmetlerden alınmaktadır. İhraç edilen mal ve hizmetler KDV’ye tabi değil iken ithal edilen ürünler KDV’ye tabidir ve yerli ve ithal işlemlere eşit KDV oranı uygulanır. AB müktesebatına göre standart KDV oranının en az %15, indirimli KDV oranının ise en az %5 olması gerekmektedir. Diğer bir dolaylı vergi olan Özel Tüketim Vergisinin (ÖTV) konusunu enerji ürünleri, alkollü içecekler ve tütün ürünleri oluşturmaktadır. ÖTV’ye ilişkin AB müktesebatı vergiye tabi ürün kategorilerinin tanımlarını ve bunların nasıl vergilendirileceğini, uygulanması gereken asgari oranları, muhtemel istisnaların kapsamını, bu ürünlerin üretimi, depolanması ve AB içerisinde dolaşımına ilişkin genel kuralları ortaya koymaktadır.
Doğrudan vergilendirmeyle ilgili müktesebat, bireylerin tasarruflarından alınan gelir vergilerini ve kurumlar vergisinin bazı bölümlerini kapsamaktadır. Kurumlar Vergisine ilişkin müktesebat kapsamında kazanç ve sermaye üzerinden alınan vergiler düzenlenmiştir. Gelir Vergisi alanında ise gerçek kişilerin tasarrufları karşılığı elde ettikleri faiz gelirlerinin ve emekli maaşlarının vergilendirilmesi ile kar payı üzerinden alınan vergilere ilişkin kurallar ilgili müktesebatta yer almaktadır. Doğrudan vergiler alanında üye ülkelerden tam uyumlaştırma beklenmemekle birlikte vergi sistemlerini yakınlaştırmaları istenmektedir. Bu alandaki düzenlemeler daha çok kurumlar vergisine yoğunlaşmıştır.
İdari işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma alanında vergi kaçakçılığı, vergi erezyonu, vergiden kaçınma ve vergilendirmede haksız rekabete yol açan yıkıcı vergi politikaları ile mücadele amacıyla ülkelerin gelir idareleri arasında bilgi değişimine imkân veren düzenlemeler yer almaktadır. Üye ülkeler ayrıca, olumsuz sonuçlar doğuran vergi önlemlerinin ortadan kaldırılmasını amaçlayan İyi Uygulama Kuralları (Code of Conduct) ilkelerine uygun hareket etmekle yükümlüdürler. Ülkemiz de söz konusu ilkelere uyum için gerekli adımları atmaktadır. Bu kapsamda Ülkemiz sadece 1.1 sayılı “finansal bilgilerin otomatik değişimi” kriteri bakımından gri listede yer almaya devam etmektedir.
İdari Kapasite ve Bilgi İşlem Alt Yapısına ilişkin alanda ise, müktesebatta yer alan düzenlemeler farklı vergi türlerini kapsamaktadır. Üye ülkeler arasında elektronik ortamda bilgi değişimi yapılabilmesi için KDV alanında KDV Bilgi Değişim Sistemi (VIES), Birlik dışından yapılan e-ticaret konusunda VoeS, ÖTV ile ilgili olarak EMCS gibi bilgi işlem sistemleri oluşturulması gerekmektedir. Dolaysız vergiler alanında ise, gerçek kişilerin finansal hesap bilgilerinin elektronik ortamda standart bir formatta otomatik olarak değişime tabi tutulabilmesi için bilişim sistemlerinin oluşturulması gerekmektedir.
Faslın Müzakere Sürecinde Geldiği Aşama
Tanıtıcı tarama toplantısı 6–7 Haziran 2006, ayrıntılı tarama toplantısı 11–12 Temmuz 2006 tarihlerinde yapılmıştır. 18 Nisan 2007 tarihli Avrupa Komisyonu mektubu ile açılış kriteri resmen bildirilmiştir. Fasla ilişkin açılış kriteri uyarınca; “alkollü ürünler, ithal tütün ve ithal sigaralara ilişkin ayrımcı vergilendirmenin önemli ölçüde azaltılmasına yönelik somut adımlar atılması ve bu alanda mukimlik esasına dayalı ayrımcı vergilerin süratle kaldırılması için açık aşamalar içeren, Komisyonla üzerinde mutabık kalınacak bir planın hazırlanması ve Komisyona sunulması” gerekmektedir.
2009 yılı ilk yarısında açılış kriterini karşılamaya yönelik çalışmalar yoğun olarak yürütülmüş ve Çekya'nın Dönem Başkanlığını üstlendiği 30 Haziran 2009 tarihli Hükümetlerarası Konferans'ta (HAK), AB tarafınca faslın müzakerelerine başlanması kararı alınmıştır.
Fasıl ile ilgili müzakerelerin geçici olarak kapatılabilmesi için ise, Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartı haricinde 3 adet teknik kapanış kriteri getirilmiştir:
1. Türkiye, KDV ve ÖTV alanlarının uyumlaştırılmasına yönelik önemli gelişme kaydeder ve geriye kalan konularda AB müktesebatına tam uyumu hedefleyen ayrıntılı bir takvim sunar; Alkollü içkilerin vergilendirmesi ve ithal tütün ve sigaralardaki ayrımcı vergilendirme uygulamalarını, 18 Mayıs 2009 tarihli Eylem Planında (Plana ek olarak sunulan ilave bilgi dâhil olmak üzere) yer alan taahhütleri Planda taahhüt edilen takvimde veya daha evvel yerine getirmek suretiyle tamamen sonlandırmalıdır.
Buna göre Eylem Planı uyarınca;
- Türkiye ithal ve yerli alkollü içecekler arasındaki vergi farkı 2018 yılı Mayıs ayında tamamen ortadan kaldırılmıştır.
- Tütün Fonu işlenmiş tütün için 2009 yılı sonu itibarıyla; işlenmemiş tütün bakımından ise 31 Aralık 2018 itibariyle tamamen kaldırılmıştır.
2. Türkiye idari kapasitesinin, merkezde ve vergi daireleri seviyesinde, vergi mevzuatını uygulamaya, vergileri toplamaya ve mükellefleri kontrole yeterli altyapıya sahip olacak şekilde yeterli olduğunu gösterir; özellikle, “Merkezi Temas Bürosu” ve “Özel Tüketim Vergisi Temas Bürosu” üyelikle birlikte işletilebilir şekilde yeterli personel ile desteklenmiş biçimde hazır olmalıdır.
3. Türkiye Komisyona, kapsamlı ve uyumlu bilgi işlem (IT) bağlantı sistemleri stratejisi sunar; tüm bilgi işlem bağlantı sistemleri ve özellikle KDV Bilgi Değişim Sistemi (VIES) ile Özel Tüketim Vergisine Tabi Mallar Hareket Kontrol Sistemi (EMCS) ile ilgili yeterli gelişmişlik düzeyine ulaşmalıdır.
İlgili Alt Komite Toplantıları
8 No'lu Gümrükler, Vergilendirme, Uyuşturucu Trafiği ve Kara Para Aklama Alt Komitesi
Faydalı Bağlantılar
AB’nin vergilendirme alanındaki politika ve düzenlemeleri hakkında bilgi almak için: http://ec.europa.eu/taxation_customs/index_en.htm
Tarama Toplantıları
Tanıtıcı Tarama Toplantısı Sunuşları (6-7 Haziran 2006)
Ayrıntılı Tarama Toplantısı Sunuşları (11-12 Temmuz 2006)
Tarama Toplantılarında Avrupa Komisyonunun Sorularına Verilen Cevaplar
