Fasıl 12: Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GIDA GÜVENLİĞİ, VETERİNERLİK VE BİTKİ SAĞLIĞI POLİTİKASI

Avrupa Birliği (AB)’nin gıda güvenliği politikası “tarladan sofraya/çiftlikten çatala” ilkesi temelinde yürütülmekte ve bu ilke doğrultusunda bütüncül bir yaklaşım benimsenerek üretim zincirinin her aşaması denetlenmektedir. Bu politika çerçevesinde birincil üretimden tüketiciye ulaşan son ürüne kadarki süreçte, hayvan ve bitki sağlığından yem güvenliğine, gıda katkı maddelerinden etiketlemeye, hijyen kriterlerinden muhafaza koşullarına kadar birçok alan farklı mevzuat ile düzenlenmektedir. Müktesebat altında önce çıkan düzenlemeler; AB Gıda Yasası olarak da bilinen (AT) 178/2002 sayılı Tüzük, Hayvan Sağlığı Yasası olarak bilinen (AB) 2016/429 sayılı Tüzük, Bitki Sağlığı Yasası olarak bilinen (AB) 2016/2031 sayılı Tüzük ve (AB) 2017/625 sayılı Resmi Kontroller Tüzüğüdür.

 

FASIL KAPSAMI:

Bu fasıl üç ana başlıktan oluşmaktadır;

• Gıda Güvenliği;

Gıda Güvenliği, tüketicinin korunması, bilgilendirilmesine yönelik hijyen ve sunum kuralları, gıda güvenliğinin teminine yönelik mekanizmalar ve denetimlere yönelik düzenlemeleri içermektedir. Ayrıca, gıdanın işlenmesi ve piyasaya sürülmesiyle ilgili, özellikle hayvansal gıdalar için daha sıkı olan hijyen kurallarını da içermektedir.

• Veterinerlik;

Tarım mevzuatının önemli bir bölümünü oluşturan veterinerlik mevzuatı esas itibarı ile canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerin topluluk içi ticareti, hastalık kontrol ve eradikasyonu, AB dışındaki ülkelerden gelecek ürünlere ilişkin teknik ve idari düzenlemeler ile hayvansal kökenli ürünlerin üretiminin kontrolüne ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Alt-başlık altında aynı zamanda, hayvan hastalıklarının bildirimi, hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin takibine ilişkin gerekli idari yapılara ve mekanizmalara ilişkin kapsamlı düzenlemeler bulunmaktadır. Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatı için ayrıntılı kuralları ortaya koyan mevzuat, ithalatın belirli ve bu konuda özel olarak teçhiz edilmiş sınır kontrol noktalarından yapılmasını gerekli kılmaktadır.

• Bitki Sağlığı;

Bitki ve bitkisel kökenli ürünlere zarar veren organizmaların kontrolü, dikim amaçlı bitkilerin ticaretinde bitki pasaportunun kullanılması, zirai mücadele ilaçlarının ruhsatlandırılması işlemleri, iç ve dış karantina tedbirleri, bitkisel kökenli ürünlerde zirai mücadele ilaçları kalıntıları, tohum ve fide kalitesi ve bu ürünlerin pazarlanmasına ilişkin kurallar yer almaktadır.

12 No'lu Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası Faslı içeriği ve bu kapsamda yürütülen çalışmalar için:

12 No'lu Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası faslına ilişkin hazırlanan kitapçık için tıklayınız.  

12 No'lu Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası faslına ilişkin hazırlanan broşür için tıklayınız.  

 

1. no’lu Tarım ve Balıkçılık Alt Komitesi:

Türkiye - Avrupa Topluluğu Ortaklık Konseyi’nde alınan 11 Nisan 2000 tarihli ve 3/2000 sayılı Karar  ile kurulan 8 adet Alt Komiteden biri 1 No’lu Tarım ve Balıkçılık Alt Komitesi’dir. Düzenli aralıklarla yapılan Alt Komite toplantılarında, Katılım Ortaklığı Belgesi ve Ulusal Program öncelikleri çerçevesinde, 11,12 ve 13 No’lu müzakere fasıllarında ulusal mevzuatın AB müktesebatı ile uyumlaştırılması çalışmaları, fasıllar için belirlenen açılış ve kapanış kriterlerinde kaydedilen gelişmeler ve önümüzdeki dönemde gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetler kapsamlı olarak ele alınmaktadır. Avrupa Birliği Bakanlığı, alt-komiteler bünyesinde yürütülmekte olan tüm çalışmaların koordinasyonundan ve kurumlar arasındaki eşgüdümün sağlanmasından sorumludur.

Bugüne kadar 15 defa gerçekleştirilmiş olan 1 No.lu Tarım ve Balıkçılık Alt Komitesi toplantılarının sonuncusu 19-20-21 Ekim 2021 tarihlerinde çevrimiçi olarak düzenlenmiştir.

Alt-Komite kapsamında 12 No’lu Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası Faslında “"Hayvan ve Bitki Sağlığı Kaynaklı Ticari Sorunlar Çalışma Grubu”, “Veteriner Sağlık Sertifikaları Çalışma Grubu” ve “Hayvan Sağlığı Çalışma Grubu” oluşturulmuştur. Bu çalışma grupları yılda iki defa düzenlenmekte olup, sonuncusu 29 Eylül 2021 tarihlerinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiştir.

 

FASIL KAPSAMINDA İLGİLİ KURULUŞLAR VE FAYDALI BAĞLANTILAR

Avrupa Birliği’nin gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı politikasına ilişkin bilgiler için:

Sağlık ve Gıda Güvenliği Genel Müdürlüğü (DG SANTE)

https://ec.europa.eu/info/departments/health-and-food-safety_en

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA)

http://www.efsa.europa.eu/

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE)

https://www.oie.int/

Ülkemizde sorumlu kuruluşlar ve faydalı bağlantılar:

Tarım ve Orman Bakanlığı- Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

https://www.tarimOrman.gov.tr/GKGM

Tarım ve Orman Bakanlığı- Hayvancılık Genel Müdürlüğü

https://www.tarimOrman.gov.tr/HAYGEM

Tarım ve Orman Bakanlığı- Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

https://www.tarimOrman.gov.tr/BUGEM

 

FASLIN MÜZAKERE SÜRECİNDE GELİNEN AŞAMA:

Faslın tanıtıcı tarama toplantısı 9-10 ve 13-15 Mart 2006 tarihlerinde yapılmıştır. Ayrıntılı tarama toplantısı ise 24-28 Nisan 2006 tarihlerinde gerçekleştirmiştir. Tarama Sonu Raporu Konsey’de onaylanmış, 6 adet açılış kriteri 13 Temmuz 2007 tarihli Dönem Başkanlığı mektubu ile tarafımıza iletilmiştir. Açılış kriterlerinin karşılanması için gerekli çalışmaların tamamlanmasıyla, Müzakere Pozisyon Belgemiz, 25 Haziran 2010 tarihinde İspanya Dönem Başkanlığı’na iletilmiştir. Dokuzuncu Türkiye-AB Katılım Konferansı 30 Haziran 2010 tarihinde Bakanlar düzeyinde Brüksel’de yapılmış olup, söz konusu Konferansta fasıl müzakereye açılmıştır.

 

Açılış Kriterleri/Kapanış Kriterleri

Açılış Kriterleri

1.         Türkiye’nin, AB müktesebatı ile uyumlu gıda, yem ve veterinerlik çerçeve mevzuatını benimsemesi ve başta kontrol kuruluşlarınınki olmak üzere sorumlulukları açık biçimde belirleyen hükümleri ortaya koyması.

2.         Türkiye’nin Komisyon’a gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı politikası alanındaki, ilgili uluslararası standartlar ve Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) tavsiyeleri dahil olmak üzere, AB müktesebatının uyumlaştırılması, uygulanması ve yürütülmesine temel teşkil edecek detaylı bir strateji sunması. Bu strateji ilgili idari ve laboratuar kapasitesinin geliştirilmesine yönelik planlar ile bu konuda gerekli mali kaynağa ilişkin bir tahmini de içerecektir. Strateji aynı zamanda, hayvan sağlığı alanındaki riskleri ele alma konusunda müktesebata uygun biçimde AB ile işbirliğini temin etme kapasitesine sahip olma ihtiyacını da göz önüne almalıdır.

3.         Türkiye’nin, koyun ve keçi türü hayvanların kimliklendirilmesi ve kaydına ilişkin yeterli bir sistemi uygulamaya başlaması ve sığır türü hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kontrolüne ilişkin sistemdeki zafiyetleri (işletmelerin kaydına, hayvanların ve hayvan hareketlerinin kaydedilmesine ilişkin) gidermeye yönelik yeterli tedbiri almış olduğunu kanıtlaması.

4.         Türkiye’nin Komisyon’a, canlı hayvanların ülke içindeki hareketleri, hareketlerin kaydı ve kesimlerin kontrolü konusunda ayrıntılı bir değerlendirmeyi sunması.

5.         Türkiye’nin Trakya bölgesinin, Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) tarafından, aşılama suretiyle şap hastalığından ari bölge olarak tanınması.

6.         Türkiye’nin gıda işletmelerinin iyileştirilmesi konusunda geleceğe yönelik Ulusal Program açısından, bütün gıda işletmelerinin AB müktesebatındaki kategorileri esas alan bir sınıflandırmayı Komisyon’a sunması.

 

Kapanış Kriterleri

Fasıl ile ilgili müzakerelerin geçici olarak kapatılabilmesi için biri siyasi olmak üzere altısı teknik olmak üzere yedi teknik kapanış kriteri getirilmiştir:

1. Türkiye, Türkiye-AB Ortaklık Anlaşması Ek Protokolü’nden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirir (siyasi kriter),

2.    Türkiye ilgili açılış kriterini karşılamak için verilen taahhütlerinin uygulanması dahil olmak üzere, AB müktesebatına uyumlu hayvan kimliklendirme ve kayıt sistemlerini uygular ve tam işler hale getirir.

3.         Türkiye hayvansal yan ürün işletmeleri de dahil, hayvansal ürün işletmelerinin iyileştirilmesi için onaylanmış bir ulusal program sunar. Bu program, işletmelerin iyileştirilmesi sürecinin Türk makamları tarafından izlenmesi için somut bir planı içermelidir. Söz konusu ulusal program, süt sektörü ile ilgili olarak uygun olmayan çiğ sütün kullanımına ilişkin bir strateji de içermelidir. Türkiye bu ulusal programın uygulanmasında yeterli ilerlemeyi de göstermelidir. Dahası Türkiye, ulusal program kapsamında yer alan işletmelerin iyileştirilme sürecinin izlenmesi için yeterli beşeri ve mali kaynakları tahsis ettiğini gösterir.

4.         Türkiye AB üye devletleri ile yeterli işbirliğini temin ederek hayvan hastalıklarının bildirimine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirir, AB’de ihbarı mecburi hayvan hastalıkları için surveylans ve kontrol önlemleri ile müktesebatta öngörüldüğü gibi başlıca epizootik hastalıklar için risk planlarını uygular,  önceden oluşturulmuş detaylı bir eradikasyon planın uygulanması suretiyle şap hastalığına ilişkin AB müktesebatını tam olarak uygular.

5.         Türkiye nakledilebilir süngerimsi ensefalopatilerin (TSE) kontrolüne yönelik olarak yem yasağı, spesifik risk materyallerinin kontrolü, TSE testlerini içeren etkili bir sistemi uyumlaştırır ve uygular.

6.         Türkiye hayvan refahına ilişkin AB mevzuatını uyumlaştırır ve bu mevzuatın en geç katılım tarihi itibariyle etkin olarak uygulanabilmesi için sektörün yeterli bir süre öncesinde farkında ve hazır olduğunu temin eder.

7.         Türkiye ilgili tüm resmi kontrollere yönelik AB’ye tamamıyla uyumlu bir sistemin uygulanması başta olmak üzere, özellikle fonksiyonel sınır kontrol noktaları ve bu sistemin finansmanını da içerecek şekilde, müktesebata uygun olarak ilgili idari yapıları kurmaya ve geliştirmeye devam eder; Türkiye idari kapasitesini ve alt yapısını daha da artırır; Türkiye katılıma kadar bu fasıl kapsamındaki tüm müktesebatı doğru şekilde yürütmeye ve uygulamaya ilişkin yeterli idari kapasitesi olduğunu gösterecektir.

 

FASIL KAPSAMINDA YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR:

Fasıl 12 alanında AB uyumlu ikincil mevzuata yasal dayanak teşkil edecek 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu” 13 Aralık 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun kapsamında, AB mevzuatıyla tamamıyla ve kısmen uyumlu yaklaşık 250 ikincil mevzuat yayımlanmış olup, müktesebat uyum çalışmaları devam etmektedir.

 

TÜRKİYE-AB MALİ İŞBİRLİĞİ KAPSAMINDA TAMAMLANAN PROJELER:

 

PROGRAMLAMA YILI	PROJE İSMİ	UYGULAYICI KURUM	Projenin Durumu
2002	Türkiye’nin AB Veterinerlik Müktesebatına Uyumu	Tarım ve Orman Bakanlığı Bakanlığı	Tamamlandı
2002	Türkiye’nin AB Bitki Sağlığı Müktesebatına Uyumu	Tarım ve Orman Bakanlığı Bakanlığı	Tamamlandı
2002	“Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi” Projesinin Proje Fişi ve Teknik Şartnamelerinin Hazırlanmasına Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2002	Veterinerlik Bilgi Sistemi için IOT Değerlendirmesine Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2002	Bitki Sağlığı Sektörü için IOT Değerlendirmesine Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2002	Türkiye’nin AB Veterinerlik Müktesebatına Uyumu Konusunda Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2003	“Ulusal Gıda Referans Laboratuarının Kurulması” Projeisnin İhale Dosyalarının Hazırlanması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2004	“Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi” projesi için Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2004	“Türkiye'de Kuduz Hastalığının Kontrolünün Güçlendirilmesi” Projesinin İhale Dosyalarının Hazırlanması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2005	“Türkiye'de Tohum sektörünün geliştirilmesi ve AB'ye Uyum” projesi için Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2005	Ulusal Gıda Referans Laboratuvarının Kurulması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2005	Türkiye'de Kuduz Hastalığının Kontrolünün Güçlendirilmesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2005	Sınır Kontrol Noktalarının Kurulması Projesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2006	AB Mevzuatına Göre Tarım-Gıda İşletmelerinin Sınıflandırılması için Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2006	Türkiye'de Şap Hastalığının Kontrol Altına Alınması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2006	Kuş Gribi Hazırlık ve Müdahale Projesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2006	Türkiye'de Tohum sektörünün geliştirilmesi ve AB'ye Uyum	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2007	Bitki Pasaport Sistemi ve Operatörlerin Kaydı	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2008	Koyun ve Keçilerin Küpelenmesi ve Aşılanması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2009	Bitki Sağlığı Sınır Kontrol Noktası Kurulumunun Geliştirilmesi için Teknik Değerlendirme Amacıyla Teknik Destek	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2010	Kuduz Hastalığına Karşı Ağızdan Aşılama	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2010	Türkiye'de Şap Hastalığının Kontrolü ve Eradikasyonu (II. Aşama)	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2010	Risk Değerlendirme Biriminin İhtiyaçlarının Karşılanması	Tarım ve Orman  Bakanlığı	Tamamlandı
2010	Hayvansal Yan Ürünlerle İlgili AB Mevzuatının Türkiye’de Uygulanmasına Yönelik Bir Strateji Geliştirilmesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2012	Koyun ve Keçi Türü Hayvanların Elektronik Kimliklendirilmesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı
2013	Gıda ve Yem İşletmelerinin Modernizasyonu, Resmi Kontroller, Zoonozlar ve Hayvansal Yan Ürün Yönetimi için Kapasite Oluşturulması	Tarım ve Orman Bakanlığı	Tamamlandı

 

2014-2020 DÖNEMI KATILIM ÖNCESI YARDIM ARACI (IPA II) DÖNEMİNDE DEVAM EDEN PROJELER

PROGRAMLAMA YILI	PROJE İSMİ	UYGULAYICI KURUM	TOPLAM BÜTÇE (AVRO)
2015	LSD Hastalığının Önlenmesi ve Kontrol Edilmesi	Tarım ve Orman Bakanlığı	Devam Ediyor
2015	Türkiye'de Kuduz Hastalığına Karşı Ağızdan Aşılama	Tarım ve Orman Bakanlığı	Devam Ediyor